Tỉnh Cao Bằng không chỉ nổi tiếng với phong cảnh núi non hùng vĩ mà còn được biết đến qua những nét văn hóa đặc sắc của đồng bào các dân tộc. Trong số những giá trị văn hóa đó, các lễ hội truyền thống luôn mang trong mình một sức sống mãnh liệt, giúp gắn kết cộng đồng và truyền tải những thông điệp quan trọng từ thế hệ này sang thế hệ khác. Và một trong những câu nói quen thuộc khi nhắc đến lễ hội của Cao Bằng là “Kin hi tua ma đăm”.
Vậy kin hi tua ma đăm là gì? Bài viết này sẽ giúp bạn khám phá ý nghĩa của cụm từ này và tìm hiểu về lễ hội Pay Tái – một trong những lễ hội truyền thống nổi tiếng của vùng Tây Bắc.
Kin hi tua ma đăm là gì? Kin hi tua ma đăm là một câu nói tiếng Tày, dịch ra tiếng Việt có nghĩa là “ăn rằm tháng 7”. Đây là câu nói ám chỉ về lễ hội Pay Tái, một lễ hội được xem là lớn nhất trong năm của người dân tộc Tày – Nùng ở Cao Bằng. Sở dĩ gọi là “ăn rằm tháng 7” là vì lễ hội Pay Tái thường diễn ra từ ngày 10/7 đến ngày 15/7 âm lịch hằng năm.
Kin hi tua ma đăm là gì?
Khi bạn đặt chân đến các bản làng ở Tây Bắc vào những dịp lễ hội, cụm từ “kin hi tua ma đăm” sẽ thường xuyên vang lên. Đây là một câu nói mang nhiều ý nghĩa trong văn hóa và tín ngưỡng của người dân nơi đây. Nhưng để hiểu rõ hơn kin hi tua ma đăm là gì, chúng ta cần đi sâu vào phong tục tập quán và các nghi lễ của họ.
Vậy Kin hi tua ma đăm là gì? Kin hi tua ma đăm là một câu nói xuất phát từ tiếng Tày, dịch ra tiếng Việt có nghĩa là “ăn rằm tháng 7”. Câu nói này thường được sử dụng trong dịp lễ hội Pay Tái. Đây là lễ hội diễn ra vào rằm tháng 7 hằng năm, hay còn được gọi là Tết Pay Tái. Tại lễ hội này người dân sẽ dâng lên các mâm cỗ đầy đặn, biểu tượng cho sự no đủ, ấm cúng và lòng biết ơn đối với tổ tiên.
Đối với người dân tộc Tày – Nùng ở vùng Cao Bằng, Tết Pay Tái được xem là một trong những lễ hội quan trọng, tương đương với Tết Nguyên Đán của chúng ta. Do đó, khi đến dịp này, là người dân tộc Tày – Nùng tổ chức lễ hội rất lớn, kéo dài nhiều ngày, thương là từ ngày 10/7 đến ngày 15/7 âm lịch. Kin hi tua ma đăm cũng được xem là một phong tục quan trọng trong đời sống tâm linh của người dân vùng Cao Bằng.
Kin hi tua ma đăm là gì? Câu nói này dịch ra tiếng Việt có nghĩa là “ăn rằm tháng 7” nói về việc ăn mừng lễ hội Pay Tái diễn ra vào dịp rằm tháng 7 của người dân tộc Tày – Nùng.
Nguồn gốc ý nghĩa của “Kin hi tua ma đăm”
Phong tục “Kin hi tua ma đăm” bắt nguồn từ những dấu mốc quan trọng trong đời sống nông nghiệp và lịch sử của người Tày – Nùng ở vùng Cao Bằng. Hàng năm, vào rằm tháng Bảy, người dân nơi đây thường tổ chức lễ cúng sau khi đã hoàn thành việc thu hoạch vụ lúa chiêm và vụ ngô, đồng thời kết thúc cấy vụ mùa.
Đây là thời điểm lao động sản xuất trở nên nhẹ nhàng hơn, và người dân dành thời gian để tổ chức những bữa tiệc ăn mừng, làm cỗ để thắp hương mời tổ tiên về chứng giám, mong tổ tiên phù hộ cho mưa thuận gió hòa, mùa màng tươi tốt và một vụ mùa bội thu.
Bên cạnh ý nghĩa nông nghiệp, phong tục này còn gắn liền với một sự kiện lịch sử quan trọng. Rằm tháng Bảy cũng là dịp để tưởng nhớ những chiến binh của nghĩa quân Nùng Trí Cao – một vị anh hùng dân tộc Tày nổi tiếng sống vào thế kỷ XI. Nùng Trí Cao là con trai của một thủ lĩnh địa phương, đã được triều đình nhà Lý giao quyền bảo vệ biên giới phía Bắc trước sự xâm lấn của nhà Tống. Trong một trận chiến ác liệt tại Tổng Quỷ, gần cửa khẩu Tà Lùng (Cao Bằng), nhiều binh lính của ông đã hy sinh để bảo vệ đất nước.
Lễ hội Pay Tái gắn liền với lịch sử chiến đấu hào hùng của nghĩa quân Nùng Trí Cao.
Để tưởng nhớ và tỏ lòng biết ơn với những người lính đã hy sinh, người dân địa phương chọn ngày 14/7 âm lịch làm ngày giỗ cho họ. Trong ngày này, người dân thường làm “péng tái” (bánh gai) để cúng cho vong hồn binh lính. Tên gọi “péng tái” dịch ra có nghĩa là “bánh đưa đường”, gắn liền với truyền thuyết về việc người dân làm bánh gai cho quân lính của Nùng Trí Cao làm lương thực khi họ lên đường đánh giặc.
Lễ cúng không chỉ thể hiện lòng tri ân với tổ tiên và các vị thần linh mà còn là biểu tượng của sự đoàn kết và lòng yêu nước sâu sắc của dân tộc Tày – Nùng.
Bánh gai hay còn gọi là “péng tái” nghĩa là “bánh đưa đường” là một món đặc sản không thể thiếu trong lễ hội Pay Tái.
Khám phá lễ hội Pay Tái
Lễ hội Pay Tái là một trong những lễ hội quan trọng của người dân tộc Tày và Nùng tại Cao Bằng. Đây là dịp để người dân tạ ơn các vị tổ tiên sau mùa vụ bội thu, đồng thời cầu mong một năm mới tốt đẹp hơn. Trong dịp này, người dân thường tổ chức các nghi lễ dâng hương, cúng tổ tiên, cũng như những hoạt động văn hóa nghệ thuật như múa xòe, hát Then và chơi các trò chơi dân gian.
Ngoài ra, trong dịp này, người dân ở vùng Cao Bằng còn có một tập tục đó chính là tục “Pay Tái” hay còn được gọi là “đi tết nhà ngoại”. Đây là một tập tục mà những người con gái sẽ cùng chồng con mình về thăm nhà và mang quà về biếu cho bố mẹ vợ. Thông thường, quà biếu sẽ là một cặp vịt béo và một chục cặp bánh gai. Sau đó, cả gia đình sẽ cùng quây quần bên nhau và cùng nhau ăn những món đặc sản như vịt quay lá mắc mật với bún trắng và canh vịt nấu măng.
Trong lễ hội Pay Tái, người dân sẽ chuẩn bị những mâm cỗ thịnh soạn để dâng lên tổ tiên. Các món ăn trong dịp này thường bao gồm xôi, thịt lợn, thịt gà, các loại bánh truyền thống như bánh gai và nhiều món ăn đặc trưng khác của người dân Cao Bằng. Sau khi cúng tổ tiên và dâng lễ, mọi người sẽ cùng nhau thưởng thức những món ăn này trong không khí vui vẻ và ấm cúng.
Ngoài phần lễ, phần hội cũng rất phong phú với nhiều hoạt động văn hóa đặc sắc. Người dân sẽ cùng nhau múa xòe, hát các bài dân ca truyền thống và tham gia vào các trò chơi dân gian. Những hoạt động này không chỉ giúp người dân giải trí mà còn giữ gìn, phát huy những giá trị văn hóa lâu đời của dân tộc mình.
Phong tục “pay tái” cũng là một phong tục đặc biệt trong lễ hội này, đây là dịp con rể sẽ tới thăm và biếu quà cho bố mẹ vợ nên còn gọi là Tết nhà ngoại.
Tìm hiểu một số phương ngữ tiếng Tày – Nùng
Vùng Cao Bằng không chỉ đa dạng về văn hóa mà còn đặc biệt phong phú về ngôn ngữ. Người dân nơi đây sử dụng nhiều phương ngữ khác nhau, phản ánh sắc thái riêng của từng dân tộc. Trong số đó, tiếng Tày, tiếng Nùng là hai trong số những ngôn ngữ phổ biến tại khu vực này. Dưới đây là một số từ ngữ phương ngữ đặc trưng mà bạn có thể bắt gặp khi đến thăm vùng này:
-Túa: Lớn
-Kin: ăn uống
-Hi: Cũng có nghĩa là Ăn
-Tua: Tham gia vào một nghi lễ truyền thống
-Ma: Tháng
-Đăm: Số 7
-Cóng: Nhà, ngôi nhà
-Pỉ noọng: Anh em
-Vài: Con trâu
-Ca rộc: Con cóc
-Nà: Ruộng
-Pẻng: bánh
-Lùng: Rừng
-Mường: Thung lũng
-Sín: Ngủ hoặc nghỉ ngơi
Qua bài viết này, chắc hẳn bạn đã phần nào hiểu rõ kin hi tua ma đăm là gì và ý nghĩa của câu nói này trong văn hóa của người dân Cao Bằng. Câu nói không chỉ là một nghi lễ truyền thống mà còn là sự biểu hiện của lòng tri ân đối với tổ tiên. Bên cạnh đó, lễ hội Pay Tái là dịp để người dân cùng nhau tạ ơn và thể hiện tinh thần đoàn kết cộng đồng. Nếu có dịp, bạn hãy ghé thăm Cao Bằng và tham gia vào những lễ hội độc đáo này để cảm nhận được sự phong phú và đa dạng trong văn hóa dân tộc nơi đây nhé.